‘Linguisticum’, gebaseerd op de gelijknamige viertalige gedichtencyclus (1983) van de Nederlandse auteur Albert Hagenaars, is op de eerste plaats de naam van een multidisciplinaire productie, die voor het eerst werd uitgevoerd in 1995, tijdens het festival Luxemburg – Ville Européenne de la Culture, onder auspiciën van Double You.

Jan Walraven componeerde 10 stukken voor zowel piano als orgel bij evenzoveel gedichten van Albert Hagenaars. Anne-Louise Beenen maakte vervolgens een choreografie bij deze composities, die door danseres Madeleine Benjert op het podium werd gebracht. Jan Walraven droeg daarbij steeds zorg voor de muzikale vertolking. Een studio-opname van ‘Linguisticum’, op de markt gebracht door Babel Linguistic Engineering en Stichting In den Wouwdfluit, verscheen als cd in 1994. De Engelse versie van de teksten, een vertaling van Sandi Stromberg, werd daarbij gedeclameerd door Jessine Monaghan.

Eurostudio B.A. BA vervaardigde een videoregistratie van de Luxemburgse uitvoeringen in 1995. Het eerste en tiende deel daarvan werden door Bongers Productions in 2011 en 2012 gedigitaliseerd en zijn sindsdien via o.a. You Tube te bekijken en beluisteren.

Aanvullende informatie van Jan Walraven:

Linguisticum X is als fuga de Alpha en de Omega van de reeks. In nummer I ontstaat de inval, de Inventio of de Alpha. Nummer X, ten laatste, begint met twee akkoorden op de tonen do en re. De naamnoten op A(l)BE(rt)HAGE (Albert Hagenaars) komen terug uit nummer IV; zo ook het klopmotief uit nummer I: ha-ge-naars, kort, kort, lang.

De fuga is een bekroning op de hele reeks. Het fugathema begint met de naamnoten. Er klinken vergrotingen en verkleiningen van het thema in de fuga en het sopraanthema uit nummer VII wordt opnieuw gebruikt. De laatste inval bij het slot is het klopmotief uit nummer I, waarmee de cirkelbeweging haar beslag krijgt.

De cd Linguisticum werd op zondag 26 januari 1997 gepresenteerd in een volle concertzaal In den Wouwdfluit te Wouw.

Presentatie van de cd door Jan Walraven.

Opnames video Linguisticum I:

In de slipstream van de grote platenmaatschappijen, die ernstig zijn geïnfecteerd met de re-releaseziekte en krampachtig zoeken naar een bestendiging van hun aandeel in de markt, ontstaan over de hele wereld uiteenlopende initiatieven die de malheur in de klassieke muziek nog enigszins dragelijk maken. Lang niet alles wordt opgemerkt maar dat geeft niets, zolang ‘’klein klassiek’ maar de kans krijgt zich voort te bewegen. Het is gewoon hartverwarmend dat lang niet iedereen achter het grote geld aan zit, zoals de Pavarotti’s.
Jan Walraven, de Wouwse musicus en concertpianist, zal ook niet snel rijk worden van de cd die hij heeft gemaakt van eigen composities en Linguisticum noemde.
Zijn tien pianostukken en evenzoveel transcripties voor orgel. Componeerde hij op gedichten van Albert Hagenaars. Ook al worden die op de cd in het Engels voorgelezen en is de titel erop gebaseerd, we laten ze toch maar voor wat ze zijn. De muziek spreekt immers voor zich.
De door Jan Walraven zelf op piano en orgel gespeelde stukken hebben met elkaar gemeen dat ze beweging uitdrukken. Soms is dat in een abstracte vorm, soms helder beeldend en een enkele keer mijmerend. Zonder Walravens toch wel aanwezige eigen idioom te kort te doen, valt er in ruime mate Frans impressionisme te beluisteren. Dezelfde heldere, duidelijke lijnen van bijvoorbeeld Debussy en Ravel komen hier ook voor. Behalve dan in het laatste stuk. Daarvoor moet een fuga van Bach model hebben gestaan. De atonale uitwerking is echter op z’n minst origineel en verrassend.
Dat er in theater De Kring in Roosendaal zulke mooie opnamen kunnen worden gemaakt, is een openbaring van de eerste orde. De piano is met mooie warme klanken heel evenwichtig op de cd terecht gekomen. Jammer is het alleen dat in het boekje niet wordt vermeld om wat voor soort piano het gaat.
Het orgelspel komt uit de Wouwse St.-Lambertuskerk. Die opnamen klinken ook goed, al zou je je kunnen afvragen of de klank niet nóg mooier was geweest als de transcripties op een ouder en vooral groter orgel waren gespeeld.
PETER SNEL, BRABANTS NIEUWSBLAD, 1997

***

Een heel andere orgel-cd dan we gewend zijn. Jan walraven componeerde muziek bij de gedichtencyclus Linguisticum van Albert Hagenaars. Hij zette niet de gedichten op muziek maar schreef een aantal korte orgelwerken, die in afwisseling met de gedichten uitgevoerd worden. Uitvoerenden zijn: Jan Walraven orgel en piano en Jessine Monaghan declamatie.
U hoort de werken op deze cd twee keer. De eerste keer de tien stukken achter elkaar op de piano, de tweede keer in afwisseling met de declamatie op het Verschueren-orgel van de St.-Lambertuskerk te Wouw.
Ik heb zelf zeer geboeid naar de cd geluisterd. De muziek is een voorbeeld van toegankelijke eigentijdse muziek. Van huis uit pianist zijnde, heb ik een voorkeur voor de pianoversie maar dat neemt niet weg, dat de werken ook op orgel uitstekend klinken.
Om de muziek te kunnen schetsen als poëtische muziek, waarbij je geen New-Age ideeën moet hebben, integendeel de muziek is verre van vaag, zij heeft eerder een krachtig karakter.
Het pianospel van Jan Walraven ademt de nodige rust, evenals trouwens het orgelspel, al treedt hier wel wat onrust op door het niet helemaal rustig zijn van de orgelklank. De windvoorziening geeft m.i. te veel hoorbare schommelingen en dat leidt mij toch enigszins af. Overigens vind ik de orgelklank wel zeer fraai. De declamatie van Jessine Monaghan is fraai en suggestief en draagt in niet geringe mate bij aan de sfeer op deze cd.
De muziek lijkt mij technisch goed uitvoerbaar (ik beschik nog niet over een partituur, dus ik houd een slag om mijn arm).
Wilt u op één van uw concerten eens iets bijzonders doen, dan is deze muziek zeker een aanrader. Prettig is dat de muziek ook zeer goed uitvoerbaar is op piano, dus u bent niet altijd gebonden aan een kerk en een orgel, en dat maakt deze muziek bruikbaar in veel ruimere kring.
KDOV-BLAD (Orgaan van de Katholieke Dirigenten en Organisten Vereniging), 1998.

***

La partition de Jan Walraven, organiste connu, était pleine de vie, de mouvement; grave ou pétillante, elle avait une présence intense. Ce compositeur possède un talent évocateur et descriptif qui en ferait un excellent compositeur de films. Malgré une grande unité dans les intentions, les trois artistes gardaient une certaine autonomie, chacun formait aussi sa propre expérience. Cette soirée d’une merveilleuse créativité a connu un grand succes.
HILDA VAN HEEL, LUXEMBURGER WORT / LA VOIX DE LUXEMBOURG, 21-06-1995

***

CONTEMPORARY POETRY OF THE LOW COUNTRIES - LINGUISTICUM
Albert Hagenaars, originally a painter and gallery owner, changed career after the original publication of ‘Linguisticum’, which was well received at the time and out of which he continues to make mileage. This is due in part to its being championed by the Luxemburger Hubert Wellenstein, whose Double You project is a brave extension of the concept of Gesamtkunstwerk. The book part of this contains the Dutch original and translation into English, French and German in alternating orders. There are illustrations on front and back covers by Mart Franken, who, like Hagenaars, lives in Bergen op Zoom; bibliophile editions have illustrations for each of the poem’s ten sections.
A piano ‘accompaniment’ was later written by Jan Walraven and this in turn was made the basis for a danced interpretation choreographed by Anne-Louise Beenen and performed by Madeleine Benjerts – with Hagenaars in supporting role, during the Netherlands tour at least.
‘Linguisticum’ itself is a deconstructionist text, tightly organized but colloquial, which none of the translations quite equals. The book would, however, serve as an excellent basis for a comparative study of translations.
YANN LOVELOCK, Dutch Crossing, vol. 19, no. 2, 1995.

De CD 'Linguisticum' is nog steeds verkrijgbaar.

Meer informatie is te vinden op: www.alberthagenaars.nl.